Scolas medias spezialisadas èn scolas da furmaziun generala dal stgalim secundar II. Ellas preparan per ina furmaziun professiunala en tscherts champs professiunals a scolas spezialisadas superiuras (scolaziun da scola media spezialisada) ed a scola autas spezialisadas (scolaziun da maturitad spezialisada). Ellas porschan in'alternativa tar la maturitad professiunala e tar la maturitad gimnasiala cun preparar per ina furmaziun professiunala superiura, e quai sin la via da scolaziun en ina moda relativa al champ professiunal.
Las scolas medias spezialisadas ston esser renconuschidas da la Conferenza da las directuras e dals directurs chantunals da l'educaziun publica (CDEP). Sco basa valan il Reglament davart la renconuschientscha dals diploms da las scolas medias spezialisadas sco er differentas directivas. Scolas medias spezialisadas datti en 22 chantuns. Ellas vegnan manadas oravant tut dals chantuns; qua u là datti er purschiders privats da scolas medias spezialisadas.
L'entrada en ina scola media spezialisada ha lieu suenter la scola obligatorica (15. onn da vegliadetgna). Las cundiziuns d'admissiun èn regladas sin plaun chantunal. I pon vegnir realisads examens d'admissiun e/u discurs d'admissiun. A la scola media spezialisada pon ins er entrar senza stuair far in examen. La scolaziun a temp cumplain dura 3 onns. Acquistà vegn in certificat da scola media spezialisada ch'è renconuschì sin nivel naziunal. Quest certificat pussibilitescha d'entrar en scolas spezialisadas superiuras dal champ professiunal absolvì.
Scolas medias spezialisadas intermedieschan ina furmaziun generala pli profunda sco er enconuschientschas fundamentalas specificas d'in tschert champ professiunal. Ellas preparan per scolaziuns a scolas spezialisadas superiuras (scolaziun da scola media spezialisada) ed a scolas autas spezialisadas (scolaziun da maturitad spezialisada), en spezial en ils suandants champs professiunals:
sanadad
lavur sociala
pedagogia
communicaziun ed infurmaziun
art applitgà ed art
musica e teater
psicologia applitgada
La gronda part da las scolas medias spezialisadas na porscha betg en tut ils champs professiunals l'instrucziun relativa al champ professiunal. En la gronda part dals chantuns preparan ellas cunzunt per ils champs professiunals sanadad, lavur sociala e pedagogia.
Ils cuntegns didactics da las scolas medias spezialisadas sa drizzan tenor il plan d'instrucziun general da la CDEP per scolas medias spezialisadas. Quest plan d'instrucziun conceda ina tscherta libertad per resguardar circumstanzas chantunalas u localas e per dar in profil spezial a la scola.
La redacziun d'ina lavur fatga en moda independenta e sia preschentaziun sco er praticums èn parts integralas obligatoricas da la scolaziun da scola media spezialisada.
L'instrucziun da furmaziun generala cumpiglia:
emprima lingua naziunala (lingua da scola), segunda lingua naziunala, terza lingua (terza lingua naziunala u englais)
Matematica, scienzas natiralas ed informaticamatematica, biologia, chemia, fisica, informatica
Scienzas umanas e socialasistorgia e geografia, instrucziun economica e da dretg, psicologia, filosofia e sociologia
Roms artisticsLas scolaras ed ils scolars sa decidan per in u dus champs professiunals e frequentan ils roms d'elecziun respectivs dal champ professiunal tschernì. L'instrucziun relativa al champ professiunal cumenza il segund onn da scola.
Ils chantuns reglan il giudicament da las scolaras e dals scolars. La persuna d'instrucziun fixescha sin basa da las finamiras da l'instrucziun, tge che las scolaras ed ils scolars ston savair ed è responsabla per il giudicament. Las prestaziuns vegnan valitadas cun notas dad 1 fin 6 (6 = meglra nota; 4 = suffizient; sut 4 = insuffizient). A la fin d'in semester u a la fin da l'onn da scola vegn emess in attestat che decida davart la promoziun. Rapports davart l'emprender n'èn strusch usitads. Il cumportament da lavurar e la motivaziun pon vegnir resguardads en il giudicament.
La scolaziun terminescha cun in examen final. I vegnan examinads almain sis roms; da quels ston esser almain in, maximalmain dus roms relativs al champ professiunal. Tut tenor il rom vegn fatg l'examen a bucca, en scrit u a bucca ed en scrit. Il Reglament davart la renconuschientscha dals diploms da las scolas medias spezialisadas regla las normas da reussida. Acquistà vegn in certificat da scola media spezialisada ch'è renconuschì sin nivel naziunal.
Persunas creschidas pon absolver ina scolaziun da scola media spezialisada u da maturitad spezialisada en ina scola a temp cumplain u parzial per persunas creschidas.
La scolaziun da maturitad spezialisada è ina scolaziun supplementara dad 1 onn. Ella vegn absolvida suenter la scolaziun da scola media spezialisada. Acquistà vegn in attestat da scola media spezialisada ch'è renconuschì sin nivel naziunal. Il certificat da maturitad spezialisada pussibilitescha da cumenzar senza examen cun differentas scolaziuns da scola auta spezialisada dal champ professiunal absolvì.
Tut tenor il studi en mira èsi necessari da reussir ina procedura d'admissiun specifica per pudair entrar en ina scola auta spezialisada. L'attestat da scola media spezialisada en il champ professiunal «pedagogia» pussibilitescha da cumenzar senza examen cun ina scolaziun per persunas d'instrucziun per il stgalim preliminar e per il stgalim primar ad ina scola auta da pedagogia. Cun reussir l'examen cumplementar tenor il reglament davart la passarella pussibilitescha l'attestat da maturitad spezialisada d'entrar en las scolas autas universitaras.
Per acquistar la maturitad spezialisada ston – tut tenor il champ professiunal – vegnir furnidas differentas prestaziuns supplementaras, tranter auter en furma da praticums (almain 12, maximalmain 40 emnas) u da prestaziuns praticas individualas (almain 120 lecziuns) u d'ina furmaziun generala cumplementara. Il Reglament davart la renconuschientscha dals diploms da las scolas medias spezialisadas sco er las directivas da la CDEP defineschan las prestaziuns supplementaras ch'èn necessarias per ils differents champ professiunals. Ultra da quai sto vegnir scritta ina lavur da maturitad professiunala en il champ professiunal elegì. Questa lavur sto vegnir preschentada en scrit u a bucca.
Tut tenor il champ professiunal tschernì ston vegnir furnidas prestaziuns supplementaras (tranter auter en furma da praticums, da prestaziuns praticas individualas, d'ina furmaziun generala cumplementara). L'accumpagnament e la validaziun da questas prestaziuns è chaussa da las scolas medias spezialisadas en collavuraziun cun las scolas spezialisadas superiuras e cun las scolas autas spezialisadas ubain cun las persunas ch'èn responsablas per il praticum. La maturitad spezialisada è reussida, sche las prestaziuns supplementaras sco er la lavur da maturitad spezialisada èn vegnidas valitadas almain cun «suffizient». Acquistà vegn in attestat da scola media spezialisada ch'è renconuschì sin nivel naziunal.